Η ΠΡΩΣΥΝΑΤ δίνει στη δημοσιότητα κείμενο αναλυτικού σχολιασμού της απόφασης του ΕΔΣΝΑ, για την απευθείας ανάθεση της διαχείρισης του ΕΜΑΚ Φυλής και της ανοιχτής επιστολής που έστειλε το γραφείο της προέδρου του ΕΔΣΝΑ κας Δούρου, σε απάντηση της αρχικής παρέμβασης της Πρωτοβουλίας.
Το ΕΜΑΚ είναι εργοστάσιο μηχανικής ανακύκλωσης – κομποστοποίησης σύμμεικτων απορριμμάτων και λειτουργεί στον πολύπαθο χώρο της Φυλής, συνεισφέροντας στη χρόνια περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής. Παρά το τεράστιο κόστος κατασκευής (100 εκατ. ευρώ, πάνω-κάτω) και εργολαβικής διαχείρισής του (γύρω στα 12 εκ. ευρώ το χρόνο) παράγει μηδαμινά αποτελέσματα στους τομείς της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης, της τάξης μόλις του 5,5% των εισερχομένων αποβλήτων. Το σύνολο, σχεδόν, των άλλων προϊόντων του καταλήγει στη διπλανή χωματερή. Παρά το ότι είναι σχετικά νέα υποδομή αποτελεί μια μεγάλη πληγή για την διαχείριση των αποβλήτων της περιφέρειας Αττικής.
Παρόλα αυτά και η νέα διοίκηση του Ενιαίου διαβαθμιδικού συνδέσμου ν. Αττικής (ΕΔΣΝΑ) και της περιφέρειας Αττικής εξακολουθεί να θεωρεί το ΕΜΑΚ βασικό πυλώνα του συστήματος διαχείρισης των αστικών αποβλήτων. Και παραμονές Χριστουγέννων αποφάσισε να προχωρήσει σε απευθείας ανάθεση της λειτουργίας του, στη κοινοπραξία που το διαχειρίζεται εδώ και πέντε χρόνια, με κεντρικό ρόλο, ως συνήθως, εταιρείας του ομίλου Μπόμπολα, συνεχίζοντας την πρακτική της προηγούμενης διοίκησης Σγουρού. Με πρόβλεψη, μάλιστα, επαύξησης της δυναμικότητάς του. Την ίδια περίοδο, αποφασίστηκε και η παραχώρηση λειτουργίας και του αποτεφρωτήρα υγειονομικών αποβλήτων στη Φυλή, για 3+3 χρόνια, σε άλλη κοινοπραξία και πάλι με συμμετοχή του ομίλου Μπόμπολα.
Η ΠΡΩΣΥΝΑΤ, με τη νέα παρέμβασή της, επιχειρεί να αντικρούσει όλα τα επιχειρήματα του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας, σχετικά με τα υποτιθέμενα πλεονεκτήματα της απόφασης της απευθείας ανάθεσης της διαχείρισης του ΕΜΑΚ. Τεκμηριώνει την απουσία περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων, την ασυμβατότητα με το νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων, την υπονόμευση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης, τη συνέχιση της λειτουργίας της εγκατάστασης της Φυλής και το παραπλανητικό χαρακτήρα των εξαγγελιών περιορισμού του κόστους διαχείρισης.
Εκτιμά ότι η συγκεκριμένη απόφαση αποτελεί μια στρατηγικού χαρακτήρα επιλογή, που αντικατοπτρίζει το στρεβλό χαρακτήρα του νέου περιφερειακού σχεδιασμού για την Αττική, που τον χαρακτηρίζουν:
- Η λογική της συγκεντρωτικής διαχείρισης σύμμεικτων σκουπιδιών, σε βάρος της προδιαλογής των υλικών στην πηγή και της ενίσχυσης των τοπικών σχεδίων των Δήμων.
- Η διαιώνιση της λειτουργίας της εγκατάστασης της Φυλής, σε αντίθεση με τις αρχικές εξαγγελίες της περιφερειακής αρχής για αποφόρτιση δραστηριοτήτων και περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής.
- Η διατήρηση της εμπλοκής των ιδιωτών μεγαλοεργολάβων στο κύκλωμα της διαχείρισης των απορριμμάτων με την ανομολόγητη επιδίωξη της καύσης, σε μεγάλη κλίμακα.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της νέας παρέμβασης της ΠΡΩΣΥΝΑΤ.
Αλήθειες και ψέματα για το ΕΜΑΚ
Παραμονές Χριστουγέννων (22/12/2015) η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ αποφασίζει να επεκτείνει τη σύμβαση διαχείρισης του ΕΜΑΚ Φυλής. Για τους τύπους, πρόκειται για την «άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης». Στην ουσία, είναι μια απ’ ευθείας ανάθεση στην κοινοπραξία των εταιρειών που διαχειρίζεται το ΕΜΑΚ, τα τελευταία πέντε χρόνια. Τα τρία πρώτα (2011-2013) στη βάση της σχετικής σύμβασης και τα επόμενα δύο (2014-2015) με παράταση της αρχικής σύμβασης, καθώς δεν είχε ολοκληρωθεί η επεξεργασία της συμβατικής ποσότητας των απορριμμάτων (761.400 τόνοι), κάτι που έγινε στο τέλος του 2015. Για την ιστορία αναφέρουμε πως και η παράταση της σύμβασης και η επέκτασή της, με την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης, προβλέπονταν στην αρχική σύμβαση.
Η απόφαση γνωστοποιήθηκε, με καθυστέρηση (28/12/2015), με ένα λιτό και ταυτόχρονα «πανηγυρικό» δελτίο τύπου, που εστίαζε στα, κατά τη γνώμη του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας Αττικής, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη της. Η προσπάθεια ήταν να παρουσιαστεί η συγκεκριμένη απόφαση σαν μια νόμιμη, αναπόφευκτη και επωφελής διαχειριστική επιλογή μιας συνηθισμένης δραστηριότητας.
Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με μια επιλογή στρατηγικού χαρακτήρα σε ότι αφορά στη διαχείριση των αποβλήτων της περιφέρειας Αττικής, σε συνδυασμό με την ακόμη πιο πρόσφατη (12/1/2016) απόφαση της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ για την εκμίσθωση – παραχώρηση της λειτουργίας του αποτεφρωτήρα υγειονομικών αποβλήτων στη Φυλή, για άλλα 3 + 3 χρόνια. Σε μια στιγμή, που υποτίθεται ότι γίνεται η εξειδίκευση του αναθεωρημένου περιφερειακού σχεδιασμού (ΠΕΣΔΑ), οι παραπάνω αποφάσεις έρχονται να παγιώσουν το στρεβλό χαρακτήρα του, αντί να τον αναιρέσουν. Επιβεβαιώνοντας την εμφανή απόκλισή του από βασικές προβλέψεις και πρόνοιες του εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Και αυτό δεν αλλάζει, όσους ψεύτικους όρκους πίστης στον ΕΣΔΑ κι αν δίνει η περιφέρεια Αττικής και ο ΕΔΣΝΑ.
Δικαιολογημένα, προκλήθηκαν έντονες αντιδράσεις και δημόσιες παρεμβάσεις, ανάμεσά τους και της ΠΡΩΣΥΝΑΤ. Τις οποίες ελάχιστα διασκέδασε η δημοσιοποίηση της απόφασης της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ, στις 8/1/2016 και οι απαντήσεις που δόθηκαν στην ΠΡΩΣΥΝΑΤ και στην ΠΟΕ ΟΤΑ, στις 11/1/2016. Το ίδιο ισχύει και για τις παράλληλες ανακοινώσεις για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής (7/1/2016) και για τον απολογισμό του έργου του ΕΔΣΝΑ (11/1/2016). Παρόλα αυτά, το σχετικό υλικό μας δίνει τη δυνατότητα και μας επιβάλλει να επανέλθουμε στο θέμα, επισημαίνοντας τις κυριότερες πτυχές των χειρισμών για το ΕΜΑΚ. Μιλώντας, δηλαδή, για όσα αποσιωπούνται, για όσα υποβαθμίζονται και για όσα παραπλανητικά παρουσιάζονται.
Ποιος αποφασίζει, τι
Την πλήρη ευθύνη για τη νέα σύμβαση, με απευθείας ανάθεση, την έχει η σημερινή διοίκηση του ΕΔΣΝΑ, η οποία περηφανεύεται, άλλωστε, γι αυτήν. Ωστόσο, στο κείμενο της απόφασης εμφανίζεται, απλά, να εγκρίνει παλιότερη απόφαση της διοίκησης Σγουρού: «Εγκρίνει τη συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑ βάσει του ήδη ασκηθέντος μονομερούς δικαιώματος προαίρεσης του ΕΔΣΝΑ, η ενεργοποίηση του οποίου αποφασίστηκε με την υπ’ αριθ. 501/2013 απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΕΔΣΝΑ και κρίθηκε νόμιμη με την υπ’ αριθ. 1534/2014 απόφαση του VI τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με τους όρους που αναφέρονται στο εισηγητικό της παρούσης».
Είναι αλήθεια ότι η διοίκηση του κ. Σγουρού πρώτη κίνησε τις διαδικασίες άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης, το 2013 (απόφαση 501/2013). Με την καθυστέρηση, όμως, που έφερε ο έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο, έφτασε το 2014 και οι αυτοδιοικητικές εκλογές. Οπότε, πρυτάνευσε η σκοπιμότητα, η άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης μπήκε στο συρτάρι και επιλέχθηκε η λύση της παράτασης της σύμβασης, μέχρι να ολοκληρωθεί το συμβατικό αντικείμενο, όπως προαναφέρθηκε στην αρχή. Αυτά ο κ. Σγουρός τα γνωρίζει πολύ καλά. Ωστόσο, στην ανακοίνωσή του, με την οποία λοιδωρεί την κ. Δούρου, δε λέει κουβέντα για το συγκεκριμένο θέμα!
Το ερώτημα είναι: γιατί η σημερινή διοίκηση θέλει να εμπλέξει και την προηγούμενη σε μια απόφαση που θεωρεί επιτυχία της και γιατί ο κ. Σγουρός σιωπά; Η μόνη εξήγηση είναι ότι υπάρχει μια ευρύτερη διαπαραταξιακή συναίνεση σε κρίσιμα θέματα. Γεγονός που αποδεικνύεται και από τη στάση του κ. Σγουρού σε κεντρικής σημασίας ζητήματα, όπως η αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδιασμού και ο προϋπολογισμός της περιφέρειας Αττικής.
Οι περιβαλλοντικοί στόχοι και η συμβατότητα με τον ΕΣΔΑ
Το αν και σε ποιο βαθμό εκπληρώνει σοβαρούς περιβαλλοντικούς στόχους η λειτουργία του ΕΜΑΚ, θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστό θέμα, άσχετο με την υπόθεση της απευθείας ανάθεσης. Επειδή, όμως, μια κακή απόφαση έχει ανάγκη ωραιοποίησης, η διοίκηση του ΕΔΣΝΑ και η περιφέρεια Αττικής, για να δικαιολογήσουν την επιλογή της απευθείας ανάθεσης, επιστρατεύουν και το επιχείρημα του υποτιθέμενου περιβαλλοντικού οφέλους, από τη συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ, την επαύξηση της δυναμικότητάς του και από κάποιον «εκσυγχρονισμό», που ακόμη δεν ξέρουμε τι περιλαμβάνει. Εκτός κι αν πρόκειται για τους περίφημους «σχίστες» σακουλών, που επικαλείται στην εισήγησή του στην ΕΕ του ΕΔΣΝΑ το μέλος της κ. Βρούστης. Αν όντως πρόκειται γι αυτό, θα μιλάμε για μια φοβερή τεχνολογική καινοτομία! Στα σοβαρά τώρα, ας δούμε πόσο αληθινοί είναι αυτοί οι ισχυρισμοί.
Η προεπεξεργασία των απορριμμάτων και η δήθεν εκτροπή από την ταφή
Είναι σωστό το ότι επιβάλλεται τα απορρίμματα να μην οδηγούνται για ταφή χωρίς προεπεξεργασία. Αυτό που είναι λάθος είναι να θεωρείται σαν βέλτιστη λύση η μαζική επεξεργασία σύμμεικτων και, μάλιστα, σε εργοστάσια με τεράστιες δυναμικότητες, που οδηγούν σε βέβαιη επιμόλυνση των χρήσιμων υλικών, και εκτός των άλλων «παράγουν» τεράστια υπολείμματα και άχρηστα προϊόντα για ταφή, της τάξης του 40-60%. Αν με τέτοιες μονάδες επιτυγχάνονταν ουσιαστική εκτροπή από την ταφή, θα έπρεπε να ευγνωμονούμε τους εμπνευστές των τεσσάρων μονάδων ΣΔΙΤ, που θα υποδέχονταν το 80% του συνόλου των απορριμμάτων της Αττικής σε σύμμεικτη μορφή. Η αλήθεια είναι πως η βέλτιστη επιλογή είναι η μεγιστοποίηση της προδιαλογής υλικών στην πηγή και η σταδιακή μείωση των υπολειμματικών σύμμεικτων, που θα επεξεργάζονται σε μικρής κλίμακας διαδημοτικές υποδομές, με στόχο την περαιτέρω ανάκτηση υλικών. Αποκεντρωμένη διαχείριση, λοιπόν και όχι διαιώνιση του υπερτροφικού, συγκεντρωτικού μοντέλου των ΕΜΑΚ, τύπου Φυλής.
Η υποτιθέμενη ανάκτηση υλικών από το ΕΜΑΚ
Το αντίστροφο ισχύει με την ανάκτηση υλικών. Δημοσιοποιήσαμε τα επίσημα στοιχεία του ΕΔΣΝΑ, που για το 2014 δίνουν ποσοστό ανάκτησης υλικών (ανακυκλώσιμων και οργανικών) της τάξης του 5,57% των εισερχομένων. Όμως, δεν είναι μόνο η εμπειρία από τη μέχρι τώρα λειτουργία του ΕΜΑΚ που μας κάνει δύσπιστους/ες. Καμιά από τις μελέτες αντίστοιχων με το ΕΜΑΚ έργων (π.χ. της ΣΔΙΤ Πελοποννήσου) δεν προβλέπουν αξιοσημείωτα ποσοστά ανάκτησης από τη μαζική επεξεργασία μικτών επιμολυσμένων σύμμεικτων απορριμμάτων. Καλώς ή κακώς, όσοι «σχίστες» σακουλών και οπτικοί διαχωριστές κι αν επιστρατευτούν τα ποσοστά αυτά δεν θα μεταβληθούν ριζικά. Κι όσο κρατιέται ψηλά η δυναμικότητα αυτών των μονάδων -πολύ δε περισσότερο όταν επαυξάνεται- άλλο τόσο καθηλώνεται η ανάκτηση από την προδιαλογή των υλικών. Δε φταίει, συνεπώς, η ΠΡΩΣΥΝΑΤ που «επιχειρεί να προκαταλάβει αρνητικά την έκβαση του σημαντικού για την αλλαγή του συστήματος διαχείρισης στοιχήματος». Είναι η ίδια η πραγματικότητα που μιλάει από μόνη της.
Η ανάκτηση ενέργειας, μέσω της καύσης, γίνεται κεντρική επιδίωξη
Αν κάτι να μπορεί να αλλάξει ο «εκσυγχρονισμός» που αναγγέλλεται είναι η βελτίωση της ποιότητας του δευτερογενούς καυσίμου (RDF/SRF). Ώστε αντί να θάβεται, όπως γίνεται ως τώρα, να καίγεται για την παραγωγή ενέργειας. Αν αυτό συμβεί στην πράξη, μπορεί να μειωθούν οι ποσότητες που θάβονται, αλλά θα έχει ανοίξει ένας επικίνδυνος δρόμος, με μια μορφή διαχείρισης -την καύση- που βρίσκεται ένα σκαλί πιο πριν από την ταφή, από άποψη περιβαλλοντικής ασφάλειας. Και που, αν δεν καλύπτει ορισμένες τεχνικές προϋποθέσεις της νομοθεσίας, μπορεί να καταταγεί στην ίδια κλίμακα με την ταφή. Επιπλέον, η καύση θα γίνει κεντρική επιδίωξη και όχι συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όπως προβλέπει ο ΕΣΔΑ. Η τσιμεντοβιομηχανία, που έχει συγκεκριμένα όρια υποδοχής, θα αποδειχθεί ανεπαρκής και θα ανοίξει το κεφάλαιο νέων μονάδων καύσης, αποκλειστικά, προϊόντων της επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων. Με ότι αυτό συνεπάγεται για την περιβαλλοντική ασφάλεια, αλλά και για τη διόγκωση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων.
Διαιωνίζεται η λειτουργία της εγκατάστασης της Φυλής
Κάτι που, επίσης, δεν μπορεί να καταχωρηθεί στα περιβαλλοντικά οφέλη είναι η συνέχιση της λειτουργίας της εγκατάστασης της Φυλής. Ο ΕΔΣΝΑ και η περιφέρεια Αττικής δε συνειδητοποιούν την ανάγκη συνολικού κλεισίματος της εγκατάστασης, πλην ίσως κάποιων δραστηριοτήτων που συνδέονται με την περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής. Επιμένουν στη θέση του κλεισίματος μόνο του ΧΥΤΑ και της διερεύνησης της δυνατότητας απομάκρυνσης του αποτεφρωτήρα. Ακόμη και αυτός ο στόχος υπονομεύεται, με τη νέα δημοπράτηση του αποτεφρωτήρα για 3+3 χρόνια και με τη συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ, με επαύξηση της δυναμικότητάς του. Για αρκετά χρόνια όπως φαίνεται, αλλιώς δε θα δεσμεύονταν οι εργολάβοι για έργα εκσυγχρονισμού με κόστος 3 εκ. ευρώ (;). Ξέροντας πόσο μεγάλες είναι οι δυσκολίες δημιουργίας νέων χώρων ασφαλούς ταφής, είναι λογικό να υποθέτουμε ότι μια εγκατάσταση που θα συνεχίσει να δέχεται, για πολλά χρόνια, σύμμεικτα και επικίνδυνα απόβλητα, δεν θα «αποχωριστεί» το συμπλήρωμά της, δηλαδή το ΧΥΤΑ. Και αυτή μας η ανησυχία μεγαλώνει, όσο στο τραπέζι εξακολουθούν να υπάρχουν τα σενάρια της επέκτασης με την γ΄ φάση του ΧΥΤΑ ή την «αξιοποίηση» του γειτονικού λατομείου Μουσαμά.
Τα παραπάνω πιστεύουμε ότι είναι αρκετά για να τεκμηριώσουν ότι είναι μύθος τα προσδοκώμενα περιβαλλοντικά οφέλη και ότι η επίκληση του νέου ΕΣΔΑ είναι καθαρά προσχηματική. Η ελπίδα ότι η διαδικασία της εξειδίκευσης του ΠΕΣΔΑ θα μπορούσε να αμβλύνει κάπως το στρεβλό χαρακτήρα της αναθεώρησης, που υιοθέτησε το περιφερειακό συμβούλιο, αποδεικνύεται φρούδα. Η διοίκηση του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας βαδίζει, δυστυχώς, στα χνάρια του παλιού, συγκεντρωτικού μοντέλου, σε πείσμα της γενικευμένης απαίτησης των κινημάτων για αποκεντρωμένη διαχείριση, με έμφαση στην προδιαλογή των υλικών και με διασφάλιση του δημόσιου – κοινωνικού χαρακτήρα της.
Ο δημόσιος χαρακτήρας της διαχείρισης
Είναι ευκαιρία να θίξουμε μια ακόμη σημαντική αντίφαση λόγων και έργων. Καθώς φαίνεται πως, μερικές φορές, οι λέξεις χάνουν τελείως το νόημά τους. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το ότι μια καραμπινάτη επιλογή εκχώρησης στους εργολάβους δραστηριότητας που όφειλε να ασκεί ένας δημόσιος φορέας, στην προκειμένη περίπτωση ο ΕΔΣΝΑ, επιχειρείται να παρουσιαστεί σαν πράξη που διασφαλίζει τη δημόσια διαχείριση; Δεν θα εμπλακούμε σε τέτοιες παράλογες ερμηνείες της πραγματικότητας. Που συμπίπτουν χρονικά με αντίστοιχους ισχυρισμούς του αρμόδιου υπουργού κ. Τσιρώνη, ο οποίος πρόσφατα ανακάλυψε ότι δεν έχουν κάτι κακό οι ΣΔΙΤ, αρκεί να εκπληρώνουν κάποιες προϋποθέσεις. Να προετοιμαζόμαστε, άραγε, για μια αντίστοιχη μεταστροφή και στην περιφέρεια Αττικής;
Πολλοί/ές νομίζουν ότι η ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των αποβλήτων στην Αττική είναι ένας μελλοντικός, επαπειλούμενος κίνδυνος. Πρόκειται για πλάνη, την οποία έχουμε επισημάνει και στην αρχική μας παρέμβαση. Το σύνολο, σχεδόν, της διαχείρισης των αποβλήτων στο επίπεδο της περιφέρειας Αττικής βρίσκεται στα χέρια των ιδιωτών. Το μικρότερο κομμάτι, αυτό της ανακύκλωσης, στα λεγόμενα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Και το μεγαλύτερο, αυτό της διαχείρισης δύο εκατομμυρίων τόνων σύμμεικτων απορριμμάτων το χρόνο, που ανήκει στη δικαιοδοσία του ΕΔΣΝΑ, στα χέρια των μεγαλοεργολάβων (ΕΜΑΚ, αποτεφρωτήρας υγειονομικών αποβλήτων, συλλογή και καύση του βιοαερίου, βιολογικοί καθαρισμοί, μέτωπο ταφής κλπ.). Μόνο στο σταθμό μεταφόρτωσης του Σχιστού και σε δευτερεύουσες εργασίες στην εγκατάσταση της Φυλής απασχολείται προσωπικό του ΕΔΣΝΑ. Και γι αυτήν την κατάσταση οι βασικοί συνδικαλιστές του ΕΔΣΝΑ επιχαίρουν, εκδίδουν εμετικές ανακοινώσεις κατά όσων καυτηριάζουν τις πρακτικές τους και συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις με τους εργολάβους.
Θα περίμενε κανείς/μία από τη διοίκηση του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας, προκειμένου να είναι συνεπείς με παλιότερες διακηρύξεις τους, να εκπονήσουν και να εφαρμόσουν ένα πλάνο «επανάκτησης» των δραστηριοτήτων που έχουν εκχωρηθεί στους εργολάβους. Αλλά αυτή η προοπτική, έστω σαν μεσοπρόθεσμος στόχος, ούτε στο νέο ΠΕΣΔΑ αποτυπώνεται, ούτε στις πρόσφατες αποφάσεις για το ΕΜΑΚ και τον αποτεφρωτήρα τίθεται σαν μια από τις διαθέσιμες επιλογές. Οπότε, οι εκ των υστέρων δικαιολογίες (δημοσιονομικά προβλήματα, ανεκπαίδευτο προσωπικό κλπ.) ακούγονται ελάχιστα πειστικές, ώστε να μπορούν να δικαιολογήσουν τις νέες μακρόχρονες συμβάσεις διαχείρισης. Λυπούμαστε, αλλά δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε τη γραφική εξήγηση ενός εκ των εισηγητών: «Αυτό (σημ.: τη λειτουργία του ΕΜΑΚ από τον ΕΔΣΝΑ) δεν θα μπορούσε ούτε η μπολσεβίκικη επανάσταση να το επιβάλλει στο κίνημα των λουδιτών».
Διαγωνισμός ή απευθείας ανάθεση;
Η εκδήλωση προτίμησης σε εργολάβους δεν περιλαμβάνεται στην προβληματική της ΠΡΩΣΥΝΑΤ. Αν, ωστόσο, δεχτούμε τον ισχυρισμό ότι δεν ήταν εφικτή, στις παρούσες συνθήκες, η διαχείριση του ΕΜΑΚ από το προσωπικό του ΕΔΣΝΑ -είπαμε, ούτε η μπολσεβίκικη επανάσταση θα τα κατάφερνε-, δεν μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστη την παράκαμψη της διαδικασίας ενός νέου διαγωνισμού. Αντί της απευθείας ανάθεσης στους ίδιους εργολάβους, που τελικά επιλέχθηκε.
Έχει νόημα μια τέτοια συζήτηση; Ασφαλώς και έχει, στο βαθμό που μια διαγωνιστική διαδικασία θα μπορούσε, θεωρητικά, να αποφέρει κάποιους καλύτερους όρους για λογαριασμό του ΕΔΣΝΑ. Ιδιαίτερα, όταν έχει συμβεί το εξής παράδοξο: η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ να ανασύρει μια ανενεργή απόφαση του κ. Σγουρού (της άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης) και να αγνοεί τη μεταγενέστερη, ενεργή απόφαση του ίδιου για μια νέα διαγωνιστική διαδικασία.
Το αντεπιχείρημα του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας είναι ότι δεν μπορούσε να ξεκινήσει ή να συνεχιστεί μια διαγωνιστική διαδικασία, όσο βρίσκονταν σε εξέλιξη η διαμόρφωση του νέου ΕΣΔΑ και η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο εμπεριείχε μεγάλο ρίσκο. Αντίθετα, φαίνεται να θεωρούν ότι οι όροι που «απέσπασαν» με την απευθείας ανάθεση ήταν το μέγιστο των προσδοκιών τους.
Ας αφήσουμε για λίγο στην άκρη τις γενικολογίες και τις ατεκμηρίωτες αναφορές σε πιθανούς κινδύνους από μια νέα διαγωνιστική διαδικασία, που θα έπρεπε να έχει ξεκινήσει ή να συνεχιστεί έγκαιρα και όχι την τελευταία στιγμή, λίγο προτού λήξει η παράταση της αρχικής σύμβασης (στο τέλος του 2015). Και ας δούμε κάπως πιο ψυχρά τα πράγματα. Θα διαπιστώσουμε ότι, από την αρχή, ήταν σαφής η πρόθεση της περιφέρειας για συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ -γι αυτό και η εμμονή στο κλείσιμο μόνο του ΧΥΤΑ Φυλής-, για πλήρη αξιοποίηση της δυναμικότητάς του και για βελτίωση των αποτελεσμάτων του. Τι απ’ όλα αυτά άλλαξε ο νέος ΕΣΔΑ και η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ, ώστε η διαγωνιστική διαδικασία να θεωρείται τώρα επικίνδυνη, ενώ ένα χρόνο πριν ήταν ασφαλής; Προφανώς, τίποτα το ουσιαστικό.
Γιατί, λοιπόν, υπήρξε αυτή επιλογή; Δεν είμαστε σε θέση να αποδώσουμε, αβασάνιστα, ύποπτες προθέσεις και σκοπιμότητες. Αυτό δεν μας εμποδίζει να διαπιστώσουμε ότι και με την απόφαση για το ΕΜΑΚ και με την απόφαση για τον αποτεφρωτήρα μονιμοποιείται η, ήδη, πολύχρονη παρουσία στη μεγαλύτερη εγκατάσταση διαχείρισης απορριμμάτων της χώρας του ομίλου Μπόμπολα, ενός ομίλου με καθοριστική παρουσία σε πλήθος σχετικών δραστηριοτήτων σε ολόκληρη την επικράτεια. Και αυτό, από μόνο του, δεν είναι καλή εξέλιξη.
Υπάρχει και μια άλλη πτυχή. Το δελτίο τύπου που εκδόθηκε, σε αντίθεση με την απόφαση που δεν αναφέρει κάτι σχετικό, κάνει λόγο για «άμεση διοργάνωση διεθνούς διαγωνισμού για τη δημοπράτηση των σχετικών έργων και υπηρεσιών». Αν είναι αληθής αυτός ο ισχυρισμός, ενδέχεται σε οκτώ μήνες ή σε ένα χρόνο να υπάρχει νέος ανάδοχος. Οπότε επιβάλλεται να απαντηθεί το ερώτημα αν ο ανάδοχος που θα προκύψει από τη διαγωνιστική διαδικασία θα εγκατασταθεί μετά την ολοκλήρωση της περιόδου που προσδιορίζει η άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης (σημ.: τρία χρόνια) ή αν αυτή η διαδικασία θα διακοπεί, ώστε να εγκατασταθεί άμεσα ο νέος ανάδοχος.
Αν συμβεί το πρώτο -η ολοκλήρωση της περιόδου προαίρεσης- θα έχουμε να κάνουμε με μια διαγωνιστική διαδικασία που θα παράξει αποτελέσματα μετά από τρία χρόνια, οπότε ταιριάζει το «ζήσε Μάη, να φας τριφύλλι». Αν συμβεί το δεύτερο -άμεση εγκατάσταση του νέου ανάδοχου- θα πρέπει να δοθεί μια αληθοφανής εξήγηση για το πώς ο σημερινός εργολάβος αναλαμβάνει πλήθος δεσμεύσεων (επενδύσεις 3 εκ. ευρώ, κούρεμα κεφαλαίου και τόκων των οφειλομένων, εκπτώσεις στην τιμή κλπ.) για μια απευθείας ανάθεση που, ενδέχεται, να διαρκέσει μόνο οκτώ μήνες ή ένα χρόνο.
Όλα αυτά συνδέονται, φυσικά, και με τους όρους της σύμβασης απευθείας ανάθεσης, για τους οποίους υπάρχει ελάχιστη πληροφόρηση και στους οποίους αναφερόμαστε στη συνέχεια.
Το μυστικό (;) αντικείμενο και η απροσδιόριστη ισχύς της σύμβασης
Είναι αξιοσημείωτο, αν όχι πρωτοφανές, το γεγονός, στην απόφαση για μια σύμβαση απευθείας ανάθεσης να μη γίνεται σαφής αναφορά στο φυσικό αντικείμενο και στη χρονική ισχύ της σύμβασης.
Ως προς το φυσικό αντικείμενο, τα δεδομένα είναι τα εξής:
- Ο αναθεωρημένος ΠΕΣΔΑ προβλέπει επαύξηση της δυναμικότητας του ΕΜΑΚ, ώστε να επεξεργάζεται 400.000 τόνους σύμμεικτων απορριμμάτων. Σε άλλο σημείο μιλά για ξεχωριστή γραμμή υποδοχής 100.000 τόνων προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων. Έτσι όπως είναι διατυπωμένη η απόφαση οι 100.000 τόνοι βιοαποβλήτων δεν συμπεριλαμβάνονται στους 400.000 τόνους. Αλλά αυτό ας μας το εξηγήσουν καλύτερα αυτοί/ές που ψήφισαν το νέο ΠΕΣΔΑ.
- Η αρχική σύμβαση, στην οποία προβλέπεται η άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης, μιλά για επεξεργασία στο ΕΜΑΚ 900.000 τόνων σύμμεικτων απορριμμάτων, μέσα σε τρία, το πολύ, χρόνια. Δηλαδή, επεξεργασία, τουλάχιστον, 300.000 τόνων σύμμεικτων το χρόνο.
- Η εισήγηση της κ. Δούρου στην ΕΕ του ΕΔΣΝΑ, δεν μιλά για το συμβατικό αντικείμενο, αλλά στις νέες δυνατότητες που θα έχει το «εκσυγχρονισμένο» ΕΜΑΚ. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρει ότι θα φτάσει να υποδέχεται 180.000 – 220.000 τόνους/έτος, όταν το 2014 υποδέχτηκε 182.000 τόνους σύμμεικτα και 4.200 τόνους «πράσινα» και προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα. Προστίθεται ότι «εφόσον είναι τεχνικά δυνατόν η μέγιστη ετήσια ποσότητα μπορεί να φτάσει τις 250.000 τόνους», με παράλληλη λειτουργία και των τριών γραμμών παραγωγής, απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας, καλύτερη οργάνωση και πρόσθετες επενδύσεις από τον ανάδοχο. Γίνεται, επίσης, λόγος για υποδοχή, σε ξεχωριστή γραμμή επεξεργασίας (κλίνες) 10.000 τόνων/έτος προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων για παραγωγή πιστοποιημένου compost, για παραγωγή αξιοποιήσιμου RDF της τάξης των 15.000 – 20.000 τόνων/έτος -με απώτερο στόχο τις 30.000 τόνους/έτος-, για ανακύκλωση υλικών της τάξης του 8% των εισερχομένων στο ΕΜΑΚ και για πρόσθετη γραμμή ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών με χειροδιαλογή, εξωτερικά του κτιρίου διαλογής του ΕΜΑΚ, για απορρίμματα εμπλουτισμένα σε ανακυκλώσιμα υλικά.
Για τα όσα σχετίζονται με την ισχύ της σύμβασης, αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ενότητα, οπότε δε χρειάζονται περαιτέρω σχόλια.
Η απροσδιοριστία της απροσδιοριστίας, δηλαδή και όποιος/α κατάλαβε, κατάλαβε. Σε αυτά τα ζητήματα, όμως, δε χωρούν ούτε γρίφοι, ούτε προχειρότητες. Η ΕΕ του ΕΔΣΝΑ οφείλει να δημοσιοποιήσει άμεσα και με σαφήνεια:
- Ποιές ποσότητες και για ποιες κατηγορίες αποβλήτων αναλαμβάνει την υποχρέωση να επεξεργάζεται στο ΕΜΑΚ ο εργολάβος;
- Με ποιες τιμές μονάδας θα αμείβεται για την επεξεργασία κάθε ξεχωριστής κατηγορίας υλικών;
- Ποια είναι η χρονική διάρκεια ισχύος της σύμβασης και με ποιους όρους και σε ποιες περιπτώσεις προβλέπεται η λύση της;
Δεν θα αποφύγουμε τον πειρασμό να σχολιάσουμε, με τα αποσπασματικά δεδομένα που δημοσιοποιήθηκαν, το βασικό ισχυρισμό του ΕΔΣΝΑ και της περιφέρειας για την επίτευξη υψηλών περιβαλλοντικών στόχων, με τη συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ:
- Για την ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών υπάρχει ο στόχος του 8%
- Για την ανάκτηση ποιοτικού οργανικού υλικού υπάρχει ο στόχος των 10.000 τόνων/έτος, που αντιστοιχεί στο 4% των εισερχομένων στο ΕΜΑΚ.
- Για το αξιοποιήσιμο RDF, αν το θεωρήσουμε ανάκτηση, υπάρχει ο στόχος των 20.000 τόνων/έτος, που αντιστοιχεί στο 8% των εισερχομένων στο ΕΜΑΚ.
- Όλα τα υπόλοιπα, της τάξης του 80%, είναι απώλειες, υλικό επικαλύψεων και, κυρίως, υπόλειμμα για ταφή!
Να που δεν χρειάζονταν να πάμε μακριά, για να διαπιστώσουμε ότι είναι τζίφος η πολυδιαφημισμένη εκτροπή από την ταφή και η εκτόξευση της ανακύκλωσης και της ανάκτησης. ΕΔΣΝΑ και περιφέρεια αυτοδιαψεύδουν τα λεγόμενά τους.
Θα ξαναθέσουμε το ερώτημα, έστω από τη στενά οικονομική σκοπιά: με ποια λογική πρέπει να σπαταλώνται τεράστια ποσά για ένα διαχειριστικό αποτέλεσμα σαν το παραπάνω, όταν οι δήμοι ικετεύουν για την αποδέσμευση των αναγκαίων πόρων για την υλοποίηση των τοπικών τους σχεδίων; Και για ποιο λόγο, για το ίδιο αποτέλεσμα, το δημόσιο και η κοινωνία ολόκληρη να γίνονται δέσμιοι των ορέξεων των εργολάβων;
Τα οικονομικά οφέλη
Το βαρύ πυροβολικό της επιχειρηματολογίας ΕΔΣΝΑ και περιφέρειας είναι τα οικονομικά οφέλη της συμφωνίας. Δε γνωρίζουμε ποια ακριβώς στοιχεία τέθηκαν υπόψη των μελών της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ. Αυτά που δημοσιοποιήθηκαν, πάντως, είναι εντελώς αποσπασματικά και ατεκμηρίωτα, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η αξιολόγησή τους. Παρόλα αυτά θα επιχειρήσουμε μια ταξινομημένη παρουσίαση και ένα σύντομο σχολιασμό τους.
- Ο ανάδοχος αναλαμβάνει το κόστος κάποιων επενδύσεων και εργασιών βελτίωσης της λειτουργίας του ΕΜΑΚ, ύψους 3 εκ. ευρώ, που ο ΕΔΣΝΑ τα αντιστοιχεί με 4,5 – 5 ευρώ/τόνο.
Για να αξιολογήσουμε την όποια ωφελιμότητα του μέτρου πρέπει να γνωρίζουμε το είδος των επενδύσεων και τον αντίκτυπό τους στο τελικό αποτέλεσμα της λειτουργίας του ΕΜΑΚ. Τέτοια στοιχεία δε δίνονται και από τα λίγα που είναι διαθέσιμα και παραθέσαμε παραπάνω, προκύπτει ότι δεν αναμένονται ριζικά διαφορετικά αποτελέσματα. Επίσης, η αναγωγή του κόστους των επενδύσεων στο μοναδιαίο κόστος διαχείρισης (ευρώ/τόνο) είναι λαθεμένη. Γιατί παίρνει σαν ποσότητα αναφοράς τους 600.000 τόνους, που αντιστοιχεί σε λειτουργία 2-2,5 χρόνων. Όμως, κόστη που αφορούν σε επενδύσεις παγίων εγκαταστάσεων πρέπει να ανάγονται στις ποσότητες που θα διαχειριστεί το ΕΜΑΚ στο συνολικό εναπομείναντα χρόνο της ζωής του, δηλαδή σε ποσότητες της τάξης των 6.000.000 τόνων και πάνω, που αντιστοιχεί σε όφελος 0,5 ευρώ/τόνο.
- Συμφωνείται κούρεμα του κεφαλαίου (κατά 3 εκ. ευρώ) και έκπτωση 50% των τόκων υπερημερίας (1,6 εκ. ευρώ) των οφειλών που έχει δημιουργήσει ο ΕΔΣΝΑ, έναντι των εργολάβων. Ο ΕΔΣΝΑ ανάγει το όφελος σε 7 – 7,5 ευρώ/τόνο, με αναφορά και πάλι στις ποσότητες της τριετίας.
Πρόκειται για αυθαίρετη εκτίμηση. Η ρύθμιση των χρεών του ΕΔΣΝΑ προς τους εργολάβους έγινε -με μια μικρότερη έκπτωση στους τόκους υπερημερίας- από τον κ. Σγουρό και θεωρητικά, είναι ανεξάρτητη από την υπογραφή της νέας απευθείας ανάθεσης. Είναι λάθος, συνεπώς, να προσμετράται στη μείωση του κόστους διαχείρισης, όπως λάθος θα ήταν να προσμετράται και οποιαδήποτε άλλη ευνοϊκή ρύθμιση χρεών του ΕΔΣΝΑ.
- Καταγράφεται ένα όφελος από την πώληση ανακτώμενων υλικών, της τάξης των 600.000 ευρώ, σε βάθος τριετίας, που ανάγεται σε μείωση του κόστους κατά 1 ευρώ/τόνο.
Πρόκειται για συνήθη πρακτική, που, ήδη, εφαρμόζεται και δεν αποτελεί προϊόν κάποιας ιδιαίτερης διαπραγμάτευσης της διοίκησης του ΕΔΣΝΑ.
- Συμφωνείται νέα τιμή εισόδου, μειωμένη κατά 15%, που ανάγεται σε όφελος 11,4 ευρώ/τόνο (από 76 σε 64,6 ευρώ/τόνο). Για τις ποσότητες που ξεπερνούν τους 180.000 τόνους/έτος, η έκπτωση θα φτάνει τα 16,9 ευρώ/τόνο.
Αυτή είναι μια πραγματική μείωση κόστους διαχείρισης. Μόνο που είναι συνηθισμένη συναλλακτική πρακτική των τελευταίων ετών, σε όλη τη σφαίρα της οικονομίας, για συμβάσεις που ανανεώνονται ή αναθεωρούνται μόνο και μόνο γι αυτόν το λόγο. Δεν είναι διόλου απίθανο μια νέα διαγωνιστική διαδικασία να επιτύγχανε ακόμη μεγαλύτερες εκπτώσεις. Πολύ δε περισσότερο, όταν η έκπτωση του 15% είχε συμφωνηθεί από τη διοίκηση Σγουρού και εφαρμόζεται τα δύο τελευταία χρόνια, που υλοποιείται η παράταση της αρχικής σύμβασης.
Το συμπέρασμα είναι ότι μειώσεις του gate fee της τάξης του 58%, όπως αναφέρεται στην απόφαση και στο δελτίο τύπου του ΕΔΣΝΑ, δεν τεκμηριώνονται ούτε κατά διάνοια και είναι απορίας άξιο το πώς ο ΕΔΣΝΑ και η περιφέρεια Αττικής καταφεύγουν σε τόσο κραυγαλέα παραπλανητική τακτική. Σε τελευταία ανάλυση, ας κάνουν κάτι απλό: ας δώσουν στη δημοσιότητα το πλήρες κείμενο της συμφωνίας με τους εργολάβους και ας πάψουν να δημιουργούν εντυπώσεις με γρίφους και τεχνάσματα, υπαγορεύοντας συμπεράσματα που ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας.
17/1/2016
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
http://www.aftodioikisi.gr/perifereies/prosinat-alitheies-kai-psemata-gia-to-emak-filis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου